Het is alweer een tijdje geleden dat ik uitleg heb gegeven over de mixed-mode bulletins. En in de afgelopen twee jaar is er ook alweer het nodige gewijzigd. Vandaar dat ik nu een bijgewerkte toelichting plaats.
Al in september 2020 zijn we begonnen met het uitzenden van zogenaamde Mixed-Mode Bulletins. Dat wil zeggen dat we ons bulletin in verschillende modi tegelijkertijd uitzenden. Je kunt je voorstellen dat dat een hoop kabaal geeft en meestal zet ik dan ook de volumeknop van mijn ontvanger vrijwel dicht.
Gelukkig is er software op de markt die in al dat kabaal toch weer die verschillende modi kan onderscheiden. Zelf gebruik ik FLDigi en FLAmp voor Windows, maar deze apps zijn ook verkrijgbaar voor andere operating systems. De apps voor Windows kun je downloaden op onze downloadpagina.
Over welke modi praat ik nu eigenlijk? Ik noem ze hieronder:
MT63: Bandbreedte 500 Hz, long interleave, middenfrequentie: 750 Hz.
CW: Eenmaal per ong. 5 minuten onze callgever op een toon van 1100 Hz.
RTTY: De snelheid is 50 baud, mark en space tonen op 1275 en 1445 Hz.
BPSK63: De snelheid is 63 Baud en de audiofrequentie 1600 Hz PSK.
8PSK-250F: De bandbreedte is 250 Hz, middenfrequentie: 2000 Hz.
8PSK-500F: Bandbreedte 500 Hz, middenfrequentie 2000 Hz. Deze mode zenden we na de BPSK63 uitzending uit.
FLDigi kent een zogenaamde “waterval”. Als alle modi “in de lucht” zijn, ziet die er uit zoals in figuur 1 wordt weergegeven.
Als je het lijstje met de toonfrequenties erbij pakt zijn de verschillende modi eenvoudig in de waterval terug te vinden, maar voor het gemak heb ik ze er ook maar even bij gezet.
Hierna ga ik wat dieper op een paar modi in. Daarbij gebruik ik als voorbeeld de app FLDigi, maar er zijn meer apps op de markt. De instellingen van die andere apps komen overeen met de instellingen in FLDigi, maar staan dan misschien op een andere plek of worden wat anders genoemd.
RTTY
De mark- en space-tonen zijn resp. 1275 en 1445 Hz. Dat betekent dat de middenfrequentie 1360 Hz is.
De snelheid is 50 Baud en er wordt een 5-bits Baudot code gebruikt met 1,5 bit stopbit.
Een telex-machine maakt gebruikt van een niet-proportioneel letterschrift. Dat betekent dat elke letter of cijfer dezelfde ruimte in beslag 
neemt. Om nu de tekst van een telexbericht zo mooi mogelijk mee te schrijven kun je dus het beste een niet-proportioneel lettertype (font) instellen, bijvoorbeeld Lucida Console.
In FLDigi kun je dat instellen via Configure / Config dialog. Je klikt op het “plusje” bij Color-Fonts en dan verschijnt in het lijstje Rx-Tx. Als je daar op klikt kun je bij de ontvangst-tekst (receive text) kiezen voor het type Lucida Console.
Het in RTTY een beetje nagemaakte VRZA-symbool, komt dan netjes en strak op het beeldscherm tevoorschijn. Zie figuur 2. Bij gebruik van een proportioneel lettertype, komt ie schots en scheef op het scherm.
Tenslotte nog iets over de mark- en space-tonen: Die kunnen reversed (oftewel omgekeerd / verwisseld) worden uitgezonden. Dat merk je snel genoeg als er alleen maar “wartaal” op het scherm verschijnt. In FLDigi kun je reversed instellen, door linksboven in het scherm, onder de frequentie, te kiezen voor LSB of USB. Bij mij gaat het prima in de stand USB.
8PSK
Net als bij BPSK wordt ook bij 8PSK informatie verstuurd door de fase van de draaggolf aan te passen. Bij 8PSK worden echter 8 verschillende fasedraaiingen gehanteerd. Ieder symbool vertegenwoordigt dan ook 3 bits. (Zie figuur 3).
De fasedraaiingen zijn bijvoorbeeld: 0, 45, 90, 135, 180, 225, 270 en 315 graden.
8PSK kennen we al bij bijvoorbeeld het gebruik in EDGE, de “voorloper” van 3G. (Ken je EDGE nog van de letter “E” bovenin je GSM?). EDGE dook nog wel eens op op plaatsen waar nauwelijks 3G dekking was. Kon je toch nog wat doen! In de huidige 4G en zelfs al 5G wereld, zal EDGE op dit moment op mobiele telefoons nog nauwelijks gebruikt worden.
8PSK is voor ons radiozendamateurs beslist een interessante mode voor het overbrengen van data. Er zijn verschillende vormen van 8PSK, waarbij wij o.a. 8PSK-250F en 8PSK500F gebruiken. De 250 en 500 staan voor de bandbreedte en de F staat voor FEC, de afkorting van Forward Error Correction. Het is dus een mode (met binnen bepaalde grenzen) een fout-correctie. Met 8PSK-250F worden snelheden bereikt van 635 woorden/minuut, hetgeen erop neerkomt dat een BPSK31-bulletin, dat overgezonden kan woorden in 30 minuten, met 8PSK-250F nog geen twee-en-een-halve minuut (!!!) tijd zal vergen.
Gedurende onze uitzending zullen we 8PSK-250F en 8PSK-500F gaan uitzenden op een toon van 2000 Hz. In de onderstaande waterval van FLDigi zie je de rode marker hierop ingesteld staan: (Figuur 4)
Omdat het verzenden van het bulletin slechts iets meer dan 2 minuten tijd in beslag neemt, zullen we tijdens onze uitzending het bulletin een aantal keren herhalen. Dus mocht je bij de eerste uitzending de instellingen nog niet helemaal goed hebben staan, dan krijg je nog een aantal herkansingen om het bulletin goed op het scherm te krijgen.
Van een paar van de makers van FLDigi is ook de app FLAmp. Deze app kun je alleen gebruiken in combinatie met FLDigi. Je moet het dus naast FLDigi opstarten. In figuur 4 zie je FLDigi en FLAmp tegelijkertijd actief. Met de FLAmp app wordt het bulletin ontvangen en als alle data-blokken correct zijn ontvangen, kun je het bulletin als een tekst-bestand wegschrijven op je schijf.
Het is geen probleem om FLAmp samen met FLDigi al aan het begin van onze mixed-mode uitzending op te starten. Er zal niets gebeuren, totdat we om ongeveer 10.45 uur het FLAmp formaat gaan uitzenden. Dan zie je dat er allerlei informatie getoond gaat worden en dat achter “Blocks” (zie figuur 5) het blauwe vlak zich steeds verder gaat vullen. Heb je een paar blokken gemist? Geen enkel probleem! We zenden het FLAmp formaat ook een paar keer uit en de niet-correct ontvangen blokken, zullen dan vast wel ontvangen worden in de herkansingen.
Tot slot:
Het is en blijft een mixed-mode bulletin. Dat betekent dat we naast nieuwe experimenten ook nog steeds de oude modi, zoals RTTY zullen blijven uitzenden.
Wil je voor een spannende mixed-mode uitzending alvast wat testen om te kijken of de ontvangst gaat lukken, ga dan naar onze download-pagina. Je vindt daar een volledige uitzending met de modes MT63, CW (onze call-gever), RTTY, BPSK63, 8PSK250F en 8PSK500F. Die laatste na beëindiging van de BPSK63 uitzending.
Voor degenen die nog niet in het bezit zijn van FLDigi en FLAmp: Ook deze tref je aan op onze download-pagina.
Heel veel plezier met de voorbereidingen op ons mixed-mode bulletin en natuurlijk stellen we – zoals altijd – rapporten over de ontvangst op de verschillende banden en modes bijzonder op prijs.
73, de crew van PI4VRZ/A / PA70VRZA